رهاورد عبودیت در اطاعت
سود اطاعت به خود بنده باز می گردد زیرا خداوند بی نیاز مطلق است. و رهاورد این عبودیت اصلاح وبسامان شدن زندگی دنیا و آخرت انسان است که به مواردی اشاره می شود:
1- دریافت روح ایمان
روح ایمان رهآورد تسلیم و اعتقاد به ربوبیت خداست و هدیه ای از جانب خداوند مهربان است. به تناسب ایمان مومن خداوند قلب او را مورد عنایت و امداد خویش قرار داده و نورانیت، انشراح، آرامش، تقوا، روشنی و یقین را بر دل و جانش می تاباند که از این حالت، به روح ایمان تعبیر می گردد. روح ایمان فاضل و فارق مومن از غیر مومن است[i]. «آنانند که خدا در دلهاشان ایمان را نوشت و با روحی از خود تایید کرد.[ii]
2- رهایی از دام شیاطین (آزادی حقیقی)
بنده با تسلیم در برابر خدا و اعتقاد به ربوبیت او در واقع خود را با نشان دادن بندگی داغ می کند و دیگر هیچ کس حق تعرض یا تصرف در امور او را نخواهد داشت.[iii] «شیطان گفت: همه را گمراه خواهم کرد مگر بندگان مخلص (موحدت) را
رهایی از غیر به ویژه غیری که جز اغوا، گمراهی و به فقر و زشتی کشاندن و در سرای دیگر به دوزخ کشاندن انسان کاری ندارد خود عین و حقیقت آزادی است که گمشده انسان است، برای انسان هرگز بنده دیگری مباش که خداوند تو را آزاد آفرید.[iv]
3- یافتن پاسخ کلی به شبهه ها
انسان در آغاز نوجوانی مکلف به اعتقادات و احکام الهی می شود طبیعی است که پیش از بلوغ، قابلیت عقلی لازم برای درک و فهم فلسفه احکام و ادله اعتقادی آن هم به صورت دقیق و علمی ندارد از آغاز بلوغ تا جوانی و نسبت به برخی افراد فرصت کافی برای مطالعه همه شاخه های علوم دینی در حد فوق تخصص و رد شبهه های الحادی یا حتی پرسش های ذهنی را که در بسیاری موارد وسوسه های شیطانی اند، ندارد. لذا به حکم عقل انسان باید راه درست و منطقی را برای یافتن پاسخ ها بپیماید و راه را برای وصول به جواب کامل برای خود بگشاید، زیرا اولا راه موجود است. ثانیا بی پاسخ ماندن پرسش ها نظر به عواقب سوء آن، به زیان انسان است. بهترین راه پیمودن راه عبودیت و تسلیم و رضاست، عبودیتی که برخاسته از شناخت صحیح معبود حکیم است که در بخش تسلیم بیان شد.
رهآورد قناعت به این پاسخ کلی، تقویت روح ایمان و پرهیزگاری است که به قلب نورانیت و به خرد و اندیشه حکمت می دهد. خلوص در عبودیت آن هم در مدت 40 روز کافی است که چشمه های دانش و حکمت را در دل جوشان و بر زبان جاری کند[v] و در پرتو پرهیزگاری خداوند در درون خردش با او سخن گوید[vi].
انسان در صورت بروز شبهه ها به فرموده امیر مومنان علی علیه السلام باید به قرآن پناه آورد[vii]. قرآن دارای معارفی قابل فهم برای طبقات گوناگون سنی و علمی است. برای مثال سوره توحید علاوه بر آن که نزول آن برای پاسخ به یهودیان زمان پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بود، به فرموده امام علی بن الحسین علیه السلام برای متعمقان و شبهه گران دوران های بعد نازل شد تا جلوی هر شبهه ای را در توصیف بگیرد[viii]. افزون بر آن با کلید دعا به گشودن گنج های دانش خدا بپردازد چرا که پیامبران خدا چنین می کردند، «بگو پرور دگارا به من دانش ارزانی کن[ix].» و در پایان خود نیز به فراگیری علم کمر همت بندد و این تلاش ها همه در راستای عبودیت است که «هر که در راه ما تلاش کند او را به راه هایمان رهنمون گردانیم.»
4- اخلاق کریمه
بزرگواری اخلاقی رهآورد عملی عبودیت است که بنده رحمان به فروتنی، خویشتن داری، دوری از کارهای بیهوده و نابخردانه، انتخاب درست همسر، خیرخواهی و رهبر پرهیزگاران، میانه روی، شب زنده داری به عبادت، اخلاص، پاکدامنی، درست کاری، صداقت، ژرف اندیشی در آیات خدا و پذیرش آن ها[x]، ایثار[xi]، کمک به مستمندان[xii] و ...[i] . ر.ک: برنجکار، رضا، تسلیم و ایمان در خداشناسی دینی، کیهان اندیشه، ش42، 1371، ص108-107
[ii] . سوره مجادله، آیه 22
[iii] . میبدی، رشیدالدین، کشف الاسرار، ج9، ص352
[iv] . شیخ الاسلام، سید حسین، هدایه العلم و غرر الحکم، قم، انصاریان، 1374، ج1، ص241
[v] . حرانی، ابن شعبه، تحف العقول،
[vi] . سید رضی، نهج البلاغه، خطبه همام
[vii] .
[viii] .
[ix] .
[x] .
[xi] .
[xii] .
گستره عبودیت در اطاعت
عبودیت خدا امری مقطعی یا جزیی نیست تا بنده فقط در بخشی از زمان یا در برخی امور بندگی کند بلکه به علت دوام و ذاتی بودن نیاز، همیشگی است و در همه امور و در نهایت درجه یعنی تسلیم است. «آری هر کس روی خود را در حال نیکی (و اطاعت) به خدا تسلیم کند مزد خود را نزد پرودگار خواهد داشت.[i]»
باور واقعی عبودیت خدا و ایمان به او وقتی است که انسان حکم خدا را بپذیرد و امر خود را به او تسلیم کند. «نه سوگند به پروردگارت، ایمان نمی آورند مگر تو را در اختلاف و درگیری خود به قضاوت بکشانند سپس قضاوتت را بر خود دشوار مپندارند و به طور کامل تسلیم شوند[ii].»
و از این مرحله بالاتر خشنود کردن بنده از هر تصرفی است که خدا در او می کند، زیرا همان طور که بیان کردیم بنده مالک سود، ضرر، حیات، مرگ، رستاخیز و ... خود نداشت همه چیز او از خداست «بگو من برای خود مالک سود وضرری نیستم مگر آن چه را خدا بخواهد[iii]...»
امام صادق علیه السلام اوج اطاعت را فراتر از تسلیم بلکه رضایت به همه نوع تقدیر رقم خورده از جانب خدا می داند. «اوج اطاعت خدا شکیبایی و خشنودی از خدا در هر چه را که برای بنده درست و یا ناپسند داشته است[iv].»
معرفت منشاء تسلیم
تسلیم در برابر خدا و اوامر و نواهی او (عبودیت در اطاعت) همچون تسلیم در برابر دیکتاتوران و سرکشان یا حتی پذیرش قوانین بشری و نظام های دموکراسی نیست بلکه تسلیم در برابر کسی است که به نیازها، سود و زیان بندگان از خودشان هم آگاه تر است و در مقابل خود غنی بالذات است و در افعال خود هیچ سودی برای خود نمی جوید و غرض فعلی خدا به خود فعل باز می گردد و بندگان را آفرید تا به آنان جودی کند.«ای مردم شما به خدا نیازمندید و خدا خود بی نیاز است[v].» صفت دیگر فعل خدا، حکیمانه بودن است، خدا هر امر و نهی یا سرنوشت و تقدیری را که برای بشر و سایر آفریده ها بزند فلسفه و حکمتی دارد: «آسمان ها و زمین و هر چه میان آن هاست را بازیچه نیافریدیم [vi]...»
بر این اساس هر چه معفرفت بنده نسبت به خدا بیشتر باشد تسلیم او نیز بیشتر و استوارتر خواهد بود. امام صادق علیه السلام می فرماید: «آگاه ترین مردم به خدا راضی ترین به حکم و تقدیر خداوند است[vii].»
[i] . سوره بقره، آیه 112
[ii] . سوره نساء، آیه 65
[iii] . سوره اعراف، آیه 188
[iv] . چگینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، تصحیح غفاری، دار صعب، بیروت، 1401، ج1، ص60
[v] . سوره فاطر، آیه 15
[vi] . سوره انبیاء، آیه 16
[vii] . کلینی، محمد بن یعقوب، همان
لیست کل یادداشت های این وبلاگ
